تئوری توطئه؛ پیامدها و روش های مقابله با آن

احتمالاً درباره کاشت تراشه در واکسن‌های عروق کرونر، ماهیت تخیلی ویروس کرونا و ساختن سفر به ماه شنیده یا خوانده‌اید. اینها نمونه های معروفی از تئوری های توطئه هستند، تئوری هایی که مشخص نیست چه کسی آنها را ساخته است، اما به سرعت دوباره منتشر می شوند. تئوری های توطئه فقط تئوری های سرگرم کننده نیستند، بلکه می توانند تأثیر زیادی بر سلامت روحی و جسمی جامعه داشته باشند. در این مقاله به تعریف تئوری توطئه می پردازیم و سپس به پیامدهای آن و راه های مقابله با آن می پردازیم.

تئوری توطئه چیست؟

تئوری توطئه نظریه ای است که توجیهات معمول رویدادها را رد می کند و به پدیده ها به گونه ای متفاوت می نگرد. بر اساس این نظریه ها، گروه هایی هستند که به طور مخفیانه بر پدیده های مختلف تأثیر می گذارند و رویدادهای نامرتبط با یکدیگر مرتبط می شوند تا در نهایت نقشه مخفی را فاش کنند.

5 عنصر اصلی تئوری توطئه

سال‌هاست که جامعه‌شناسان بر روی نظریه‌های توطئه تحقیق می‌کنند. آنها تقریباً در مورد علل و ریشه های شکل گیری این نظریه ها اتفاق نظر دارند. جامعه شناسان پنج عنصر اصلی را در تئوری های توطئه شناسایی کرده اند که منجر به درک بهتر این نظریه ها می شود:

• فرضیه هایی وجود دارد که به افراد و رویدادها مربوط می شود.
• عمل توطئه گران جهانی است.
• گروهی از فاسقان و دروغگویان هستند که برای اهداف خود تلاش می کنند.
• این احتمال وجود دارد که دیگران توسط توطئه گران آسیب ببینند.
• اقدامات و هویت توطئه گران مخفی است و رد تئوری های توطئه را بسیار دشوار می کند.

از دیدگاه جامعه شناسی، تئوری های توطئه همیشه شامل گروهی از افراد می شود که به طور مخفیانه با یکدیگر برای رسیدن به اهداف شیطانی همکاری می کنند. معتقدان به این نظریه ها معتقدند هرکسی که بخواهد این نظریه ها را رد کند یکی از عوامل همان گروه های توطئه است.

تئوری های توطئه چگونه گسترش می یابد؟

امروزه شبکه های اجتماعی به ستون اصلی تئوری های توطئه تبدیل شده اند و هر نظریه ای هر چقدر هم که احمقانه باشد به سرعت منتشر و بازنشر می شود.

اپیدمی عروق کرونر نیز این مشکل را تشدید کرده است. با شیوع ویروس کرونا در جهان و قرنطینه های جهانی، بسیاری از مردم در سراسر جهان برای دریافت آخرین اخبار به شبکه های اجتماعی مراجعه کرده اند. در همین حال، بازار تئوری‌های توطئه درباره این ویروس در حال داغ شدن است.

عطش اخبار منجر به تولید میلیاردها خبر کوچک و بزرگ شده است که به دلیل ماهیت ناشناخته این ویروس گاهی اوقات متناقض شده است. گاهی برخی از نظریه پردازان توطئه تئوری های توطئه خود را از دریای اخبار بیرون آورده اند. به طور خلاصه، انتشار اطلاعات نادرست در مورد ویروس کرونا در کنار سایر مشکلات به یک چالش بزرگ تبدیل شده است.

چرا تئوری های توطئه اینقدر محبوب شده اند؟

دلیل محبوبیت تئوری های توطئه را باید در ویژگی های خاص ذهن انسان جستجو کرد. مغز ما همیشه در تلاش است تا بفهمد در اطراف ما چه می گذرد. تئوری توطئه همچنین سعی می کند نقاط مختلف را با یک الگوی مشابه پیوند دهد و یک روایت معنادار ایجاد کند. هر چه رویداد بزرگتر و تأثیرگذارتر باشد، احتمال شکل گیری تئوری های توطئه بیشتر می شود.

به گفته دانشمندان، باز بودن موضوع ما را آزار می دهد و مغز ما دوست دارد برای همه چیز توضیح روشنی داشته باشد. مغز ما دوست دارد فایل ها را به سرعت ببندد. اما علم به ما می گوید که ابهام و ناآگاهی از بسیاری چیزها بخشی از طبیعت است. این تناقض باعث می شود که بسیاری نظریه های به ظاهر دقیق توطئه را به نظریه های علمی ناقص اما مؤثر ترجیح دهند.

عامل دیگر احساس امنیت و آرامش است که فرد در تئوری های توطئه به آن معتقد است. هنگامی که مردم قادر به درک برخی از رویدادهای مهم و مهم نیستند، ترجیح می دهند آن را به عنوان بخشی از یک مقصد یا برنامه بزرگتر در نظر بگیرند. این نوعی مکانیسم دفاعی در مغز ما است که به افراد کمک می کند تا با رویدادهای بزرگ و موثر کنار بیایند.

پیامدهای تئوری توطئه

1. انتشار اطلاعات نادرست در جامعه

تئوری های توطئه فقط شایعات بی ضرر نیستند. به عنوان مثال، شایعه واکسن ها سلامت عمومی را به خطر می اندازد زیرا بسیاری از مردم به دلیل این شایعات از واکسینه شدن خودداری می کنند. گاهی اوقات والدین حتی می توانند فرزندان خود را از تزریق واکسن منع کنند. متاسفانه در سال های اخیر به دلیل افزایش شایعات در مورد واکسن، شاهد بازگشت سرخک در برخی مناطق و کشورها هستیم.

. افزایش جبر و احساس درماندگی

اکثر نظریه پردازان توطئه خود را در حال توطئه برای سرنگونی رئیس جمهور جورج دبلیو بوش می دانند. بنابراین آنها احساس درماندگی می کنند. جبرگرایی نتیجه چنین رویکردی است. از سوی دیگر، احساس طرد شدن نیز می تواند به تئوری های توطئه دامن بزند. ترکیب این رویکردها باعث می شود که این دسته از افراد با مشکلاتی مانند اضطراب، انزوا و آسیب پذیری دست و پنجه نرم کنند.

3. افزایش افراط گرایی

یکی از پیامدهای مهم تئوری های توطئه، افزایش نگرش ها و رفتارهای افراطی در میان گروه های مختلف مردم است. مطالعات مختلف نشان داده است که هرچه افراد قانونمندتر باشند، احتمال بیشتری وجود دارد که تحت تأثیر تئوری های توطئه رفتار افراطی آمیخته با خشونت قرار بگیرند. این موضوع ربطی به گرایشات سیاسی ندارد و هم در جناح راست و هم در چپ دیده شده است.

4. تعصب و تبعیض

تئوری های توطئه نیز با تعصب و تبعیض مرتبط هستند. اعتقاد به اینکه گروه های قدرتمند جوامع را کنترل می کنند می تواند نظر افراد را نسبت به طبقات خاصی مانند یهودیان یا آمریکایی ها تغییر دهد. مثال معروف دیگر، نظر منفی جوامع عربی است. این باور که بیشتر توطئه‌ها و توطئه‌های تروریستی در خاورمیانه اتفاق می‌افتد، بر عقیده افراد نسبت به اعراب یا ایرانیان ساکن در منطقه تأثیر می‌گذارد.

نمونه معروف تئوری توطئه

میزان محبوبیت تئوری های توطئه به موضوع بستگی دارد. به عنوان مثال، اپیدمی عروق کرونر مردم را در سراسر جهان تحت تاثیر قرار داده است. بنابراین، تئوری های توطئه درباره تاج نیز ابعادی جهانی داشت. برخی معتقدند که ویروس کرونا جعلی است و سیاستمداران با کمک برخی دانشمندان آن را در آزمایشگاه تولید کردند. گروهی دیگر اما بر این باورند که اصلاً ویروس کرونا وجود ندارد و همه چیز فقط دروغی است که دولت ها برای اداره شهروندان خود انجام می دهند.

راهبردهای مقابله با تئوری های توطئه

مقابله با تئوری های توطئه آسان نیست. این نظریه ها اغلب نامنسجم هستند و می توانند ساختار انتقادی داشته باشند و حتی کسانی که سعی می کنند علیه آنها صحبت کنند به توطئه متهم می شوند. در همین حال، افرادی که تئوری‌های توطئه را می‌پذیرند، اغلب بسیار سرسخت و اعضای گروه بزرگ‌تری هستند. به همین دلیل است که نمی توان به راحتی آنها را متقاعد کرد. با این حال، روش هایی برای مقابله با تئوری های توطئه ارائه شده است که در ادامه به آنها خواهیم پرداخت.

1. از افراد مورد اعتماد در جامعه استفاده کنید

یکی از این روش ها ارتباط با افراد معتبر و صادق در جامعه است. اکثر نظریه پردازان توطئه، دولت ها و رسانه های رسمی را بخشی از یک توطئه می دانند، بنابراین نمی توان برای نقد نظریه های توطئه به این مقامات رسمی تکیه کرد. بهتر است نظریه توطئه را از زبان افراد قابل اعتماد و معتبر نقد کنیم.

. پیشگیری از تئوری های توطئه

این روش مشابه واکسن است. از آنجایی که واکسن عامل بیماری زا را قبل از اینکه بیمار شود وارد بدن می کند، بهتر است قبل از تدوین تئوری های توطئه با اطلاعات دقیق و هشدارها از گسترش آن جلوگیری کرد. تحقیقات همچنین نشان داده است که مردم زمانی که اطلاعات دقیقی در مورد واکسن دریافت می کنند، در برابر تئوری های توطئه واکسن مقاومت بیشتری نشان می دهند. اما افرادی که از این واکسن اطلاعی ندارند، در مواجهه با تئوری‌های توطئه بیشتر تحت تأثیر قرار می‌گیرند.

3. افزایش سواد رسانه ای

هر چه افراد تحصیلکرده در جامعه بیشتر باشند، کمتر احتمال دارد اخبار نادرست یا شبه علمی را باور کنند. علاوه بر سرمایه گذاری در آموزش، دوره های رسانه ای نیز در جامعه برگزار شود. این دوره ها باید در اختیار عموم قرار گیرد و هرکس نسبت به آنچه می بیند، می خواند یا می شنود و آنچه منتشر می کند مسئولیت بیشتری داشته باشد.

تو بگو

نظر شما در مورد تئوری های توطئه چیست؟ آیا شما در زمره کسانی هستید که به حقیقت ایمان دارند یا کسانی که آنها را تکذیب می کنند؟ نظر شما درباره پیامدهای جمعی چیست؟ به ما اطلاع دهید که چه فکر می کنید.