کلاهبرداری اینترنتی؛ تمام آنچه نیاز است بدانید

احتمالاً در مورد کلاهبرداری سایبری شنیده اید. این کلاهبرداری ها به بهانه های مختلف مانند حراج پایان سال یا مشاوره ارز دیجیتال انجام می شود. البته مجرمان سایبری نه تنها افراد عادی را هدف قرار می دهند، بلکه تهدیدی برای کسب و کارها نیز هستند. کلاهبرداران اینترنتی اغلب شرایط استثنایی را برای جذب مخاطب و سوء استفاده از جهل یا احساسات قربانیان خود ارائه می دهند. باید با این جرایم سایبری بیشتر آشنا شویم تا در دام این افراد نیفتیم. در این مقاله شما را با مفهوم کلاهبرداری سایبری و انواع آن آشنا می کنیم. در ادامه راه های تعقیب و برخورد با این جرم را معرفی خواهیم کرد.

کلاهبرداری اینترنتی چیست؟

جرم سایبری زمانی رخ می دهد که شخصی از خدمات یا نرم افزارهای اینترنتی برای فریب دادن و بهره برداری دیگران استفاده کند. این سوء استفاده می تواند مالی یا غیر مالی باشد. البته همه مجرمان سایبری مجرمان سایبری نیستند و اینترنت و شبکه های اجتماعی ممکن است تنها ابزار ارتکاب این جرایم باشند.

برای مثال می توان در اینستاگرام قول های دیگری مانند اقامت در خارج از کشور یا تحصیل در دانشگاه های خارجی داد و به این ترتیب مبالغ هنگفتی از آنها دریافت کرد. چنین فردی یک کلاهبردار معمولی است، نه کلاهبردار اینترنتی، و اجازه دهید این دو را با هم اشتباه نگیریم.

عناصر جرایم سایبری

هر جرم دارای 3 رکن یا رکن اصلی است که برای پیگرد قانونی باید وجود داشته باشد. این 3 عنصر عبارتند از:

• مجاز؛
• فیزیک؛
• روحی یا روانی.

جرم سایبری یا کلاهبرداری رایانه ای نیز از این قاعده مستثنی نیست. در ادامه به بررسی عوامل این جنایت رایانه ای می پردازیم.

1. عنصر قانونی

عنصر قانونی جرم این است که طبق قوانین کشور قابل مجازات است. یعنی برای تعقیب جرم باید در یکی از قوانین کشور ذکر شده و مجازاتی برای آن در نظر گرفته شود در غیر این صورت شکایت از آن جرم ممکن نیست.

ماده 13 قانون جرایم رایانه ای مجازات کلاهبرداری اینترنتی را این گونه تعریف می کند: «در صورتی که برای خود یا دیگری منفعت مالی به دست آورد، علاوه بر رد مال، صاحب آن به حبس از یک تا پنج سال یا به جزای نقدی از 20 سال محکوم می شود. میلیون ریال تا 100 میلیون ریال یا هر دو.»

. عنصر مادی

عنصر مادی یعنی کاری را انجام داده ایم که از انجام آن منع شده ایم یا کاری را انجام نداده ایم که وظیفه داریم. در واقع برای وقوع هر جرمی باید فعل یا ترک فعلی انجام شود تا تحت تعقیب قرار گیرد و همیشه نمی توان از فردی که قصد ارتکاب جرمی را داشته است، پیگرد و شکایت کرد.

در متن ماده 13 قانون جرایم رایانه ای مصادیق عنصر مادی جرایم رایانه ای آمده است. نمونه ها عبارتند از:

• ورود اطلاعات؛
• تغییر داده های اینترنتی؛
• حذف داده ها؛
• ایجاد یا توقف داده ها؛
• اختلال در سیستم های اینترنتی

اما عنصر مادی جرم کلاهبرداری رایانه ای به این موارد محدود نمی شود و با پیشرفت تکنولوژی می توان موارد دیگری را نیز به این فهرست اضافه کرد.

3. عنصر روحی یا روانی

عنصر سوم جرایم سایبری به این معناست که مجرم باید با قصد قبلی این کار را انجام دهد. به عبارت دیگر کلاهبردار اینترنتی شخصی است که عنصر مادی جرم را به قصد و انگیزه بدرفتاری با دیگران مرتکب شده است.

انواع کلاهبرداری اینترنتی

برای در امان ماندن از مجرمان سایبری، باید بدانیم که چگونه کار می کنند. در این قسمت به بررسی مهم ترین انواع کلاهبرداری سایبری می پردازیم.

1. کلاهبرداری از حساب بانکی

این نوع کلاهبرداری زمانی رخ می دهد که مجرمان کارت بانکی شما را سرقت کنند یا به نحوی به اطلاعات حساب شما دسترسی پیدا کرده و از آن پول برداشت کنند. معمولاً با مشاهده تراکنش‌های ناشناخته در یک حساب بانکی این اتفاق را می‌بینیم، برای مثال ممکن است پیامکی از بانک دریافت کنیم که نشان می‌دهد مبلغ زیادی از حساب ما برداشت شده است. این نوع کلاهبرداری از طریق فروشگاه های اینترنتی یا درگاه های جعلی بانکی نیز انجام می شود.

. کلاهبرداری با سرقت یا جعل

دزدی زمانی اتفاق می افتد که شخصی اطلاعات شخصی شما را دزدیده و از آن برای فریب شما استفاده کند. این کلاهبرداران از اطلاعات شخصی قربانیان خود برای انجام کارهای مختلفی استفاده می کنند که مهمترین آنها عبارتند از:

• افتتاح حساب بانکی؛
• استفاده از تسهیلات مالی کارت اعتباری؛
• پاسپورت یا مدرک هویتی دیگری به نام قربانی دریافت کنید.

سرقت اطلاعات شخصی به خودی خود کلاهبرداری نیست، اما اگر از این اطلاعات برای مواردی مانند آنچه گفتیم استفاده شود، جرم سایبری رخ داده است.

3. استفاده از دامنه های جعلی

این کلاهبرداری هم مردم عادی و هم مشاغل را تهدید می کند. در این نوع کلاهبرداری، هشدارهای نادرست به صاحبان مشاغل ارسال می شود که نشان می دهد دامنه ای که انتخاب کرده اند قبلاً خریداری شده است یا باید برای دامنه های خاصی بیش از حد معمول هزینه بپردازند.

شکل دیگری از این نوع کلاهبرداری مشتریان و مردم عادی را تهدید می کند. در این روش از دامنه های جعلی برای شبیه سازی فروشگاه های اینترنتی معتبر و در نتیجه تخلیه حساب مشتریان استفاده می کنند.

4. هک پایگاه داده

هر سازمان یا شرکتی پایگاه داده ای از مشتریان خود دارد که اطلاعات شخصی و فرم های محتوای افراد در آن ذخیره می شود. کلاهبرداران می توانند به این پایگاه داده ها نفوذ کرده و به اطلاعات دسترسی پیدا کنند. این جنایتکاران از اطلاعاتی که به دست می آورند سوء استفاده می کنند.

5. فیشینگ

برخی از کلاهبرداران برای قربانیان خود پیامک یا ایمیل جعلی ارسال می کنند که حاوی ویروس یا بدافزار است. آنها از این بدافزار برای نفوذ، آسیب رساندن و سرقت اطلاعات از سیستم های رایانه ای قربانیان استفاده می کنند. (فیشینگ) یا هک شده اند. سپس با استفاده از اطلاعات به دست آمده با قربانیان تهدید یا بدرفتاری می شود.

کلاهبرداری رایانه ای به موارد ذکر شده محدود نمی شود و با پیشرفت و پیشرفت تکنولوژی روش های کلاهبرداری نیز در حال تغییر است. بنابراین برای مقابله با این جرایم رایانه ای نیازمند اقدامات پیشگیرانه ای هستیم که در ادامه توضیح داده ایم.

راه های مقابله با کلاهبرداری سایبری

امروزه اینترنت و رسانه های اجتماعی به محبوب ترین ابزار برای مجرمان سایبری تبدیل شده اند. معمولاً سازمان هایی در شرکت های بزرگ به نام IT وجود دارند که از این گونه جرائم جلوگیری می کنند، اما شرکت های کوچک و استارت آپ ها این گونه نیستند. در نتیجه، هم مردم عادی و هم صاحبان مشاغل کوچک باید از نحوه پیشگیری و مبارزه با این جرایم آگاه باشند. در ادامه به بررسی مهم ترین روش های مقابله با جرایم سایبری می پردازیم.

1. از اطلاعات شخصی محافظت کنید

هکرها و مجرمان سایبری می توانند از حساب های رسانه های اجتماعی شما برای دسترسی به رمز عبور شما استفاده کنند. آنها از اطلاعات شخصی که در این شبکه ها ارسال می کنید برای پاسخ به سؤالات امنیتی در مورد بازیابی رمز عبور استفاده می کنند. بنابراین هم تنظیمات حریم خصوصی خود را بررسی کنید و هم از نوشتن مطالبی مانند تاریخ، آدرس یا نام فرزندانتان در شبکه های اجتماعی خودداری کنید. همچنین اجازه ندهید افراد غریبه صفحات شخصی شما را دنبال کنند.

همچنین همیشه به سیاست حفظ حریم خصوصی وب سایت ها و شبکه های اجتماعی توجه کنید. این بخش نحوه محافظت از اطلاعات شخصی را شرح می دهد. اگر در این قسمت آمده است که اطلاعات شخصی با سایر شرکت ها به اشتراک گذاشته می شود، بهتر است اطلاعات خود را در آن وب سایت یا شبکه وارد نکنید.

. داده های مالی خاص

این روش برای همه به خصوص صاحبان مشاغل قابل استفاده است. همیشه برای انجام امور بانکی از کامپیوتر استفاده کنید. افراد عادی بهتر است فقط با رایانه شخصی به فعالیت های مالی بپردازند. همیشه تمام اطلاعات حساس را کپی کنید.

3. به پیام های ناشناس توجه نکنید

هیچ بانکی برای دریافت اطلاعات از مشتریان خود ایمیل یا پیامک ارسال نمی کند. بنابراین اگر ایمیل یا پیامکی به نام بانکی دریافت کردید و درخواست کردید که اطلاعات شخصی را به عنوان شماره حساب خود ارسال کنید، شک نکنید که هکرها در آن دخیل هستند. بانک ها اطلاعات مشتریان خود را اینگونه بررسی نمی کنند.

علاوه بر این، برخی از کلاهبرداران از طرف کسب و کار یا فروشگاه اینترنتی خود برای افراد ایمیل یا پیامک ارسال می کنند و از آنها می خواهند اطلاعات حساسی مانند رمز عبور خود را ارسال کنند. در صورت دریافت چنین پیامک یا ایمیلی حتما به بانک یا کسب و کار مربوطه اطلاع دهید.

4. یک رمز عبور قوی تنظیم کنید

رمز عبور یکی از مهمترین ابزارها برای محافظت از اطلاعات شخصی است. سعی کنید رمزهای عبور امن را انتخاب کنید. بهترین رمزهای عبور حداقل 8 کاراکتر دارند و ترکیبی از اعداد، حروف و کاراکترهای خاص هستند. همچنین رمز عبور خود را برای کسی ارسال نکنید. برای محافظت بیشتر از حساب های خود، ایده خوبی است که رمزهای عبور خود را مرتباً تغییر دهید.

5. مراقب فیشینگ باشید

مراقب ایمیل های جعلی یا پیامک ها باشید. این ایمیل‌ها یا پیام‌های متنی از شما می‌خواهند برای تغییر حساب یا اطلاعات کاربری خود یا نصب بدافزار، روی پیوندهای آلوده کلیک کنید. کلاهبرداران از این روش برای دسترسی به اطلاعات شخصی استفاده می کنند.

همچنین، هنگام خرید آنلاین، مطمئن شوید که وارد یک وب سایت جعلی نشوید. آدرس وب سایت های امن با https شروع می شود و یک برچسب کوچک کلمه کلیدی در کنار آن وجود دارد.

6. از رایانه های خود محافظت کنید

با توجه به افزایش تعداد حملات سایبری، بهتر است با نصب نرم افزار آنتی ویروس مطمئن از رایانه و اطلاعات شخصی خود محافظت کنید. معمولا در این نرم افزار ابزارهایی برای مقابله با هرزنامه ها و ویروس های مخرب وجود دارد. سعی کنید این برنامه ها و سیستم عامل ها را در رایانه خود به روز نگه دارید تا از کلاهبرداری اینترنتی جلوگیری کنید.

مجازات کلاهبرداری سایبری چیست؟

همانطور که گفتیم، ماده 13 قانون جرایم رایانه ای، مجازات جرایم رایانه ای یا سایبری را مشخص می کند. بر اساس این ماده مجرم سایبری باید وجوهی را که قربانی گرفته است به وی بازگرداند و مجازات های این جرم عبارتند از:

• حبس از 1 تا 5 سال؛
• جزای نقدی از 20 میلیون ریال تا 100 میلیون ریال.
• هر دو مجازات با هم

قاضی پرونده نوع مجازات را تعیین می کند.

چگونه می توانیم مجرمان سایبری را محاکمه کنیم؟

مهم ترین نکته بعد از شناخت انواع کلاهبرداری رایانه ای و مجازات آن نحوه شکایت از آن است. دو راه برای شکایت از کلاهبرداری اینترنتی وجود دارد:

• به دادگاه جرایم رایانه ای مراجعه کنید.
• شکایت کلاهبرداری اینترنتی از طریق سایت پلیس فتا.

1. به دادگاه جرایم رایانه ای مراجعه کنید

در حال حاضر تعدادی از دادگاه های عمومی و انقلاب مانند دادسرای جرایم رایانه ای به پرونده های این حوزه رسیدگی می کنند. برای طرح شکایت کلاهبرداری سایبری باید در یکی از خدمات الکترونیکی دادگاه در سامانه دادگستری ثنا ثبت نام کرده و شکایت، دلایل و مدارک خود را در این سامانه ثبت کنید. سپس باید منتظر بمانید تا نام پرونده شما مشخص شود. در این مرحله پرونده به پلیس فتا ارجاع و شرایط جنایت در دست بررسی است.

. شکایت کلاهبرداری اینترنتی از طریق سایت پلیس فتا

راه دوم شکایت از کلاهبرداری اینترنتی مراجعه به سایت پلیس فتح است. می توانید در این سایت شکایت کنید و منتظر رسیدگی پلیس فتا باشید.

پاسخ به سوالات متداول

– آیا کلاهبرداری توسط سایت هایی مانند دیوار، شیپور یا اسنپ قابل پیگرد و پیگرد قانونی است؟

آره. اگر کلاهبرداری از طریق وب سایت هایی مانند وال انجام شده باشد، می توانید با ارائه مدارکی مانند فیش واریزی، پیامک رد و بدل شده و اطلاعات حساب طرف دیگر به دادگاه جرایم رایانه ای یا پلیس فتا شکایت کنید.

– مرجع رسیدگی به شکایات کلاهبرداری اینترنتی کدام سازمان است؟

این جنایت ابتدا توسط دادسرای جرایم رایانه ای و پلیس فتا مورد رسیدگی قرار می گیرد. سپس پرونده برای محاکمه به دادگاه کیفری محل وقوع جرم ارسال می شود.

– چگونه با شکایت کلاهبرداری سایبری برخورد کنم؟

برای پیگیری شکایت باید به سامانه بهداشت و درمان مراجعه کنید. در این سامانه می توانید اخطاریه های دادگاه و تمامی مراحل پرونده را مشاهده کنید.

– چگونه از کلاهبرداران اینستاگرام شکایت کنیم؟

روند شکایت از این کلاهبرداران هیچ تفاوتی با سایر مجرمان سایبری ندارد و باید از طریق دادسرای جرایم سایبری یا پلیس فتا شکایت کنید.

هزینه قانونی شکایت از کلاهبرداری اینترنتی چقدر است؟

این بستگی به توافق طرفین دارد، اما معمولاً 2 تا 2.5 درصد از مبلغ اخاذی می شود.

نتایجی که اظهار شده

اینترنت و فضای مجازی مزایای زیادی دارند، اما مانند هر چیز دیگری می توانند خطرناک باشند. یکی از بزرگترین خطرات در فضای مجازی کلاهبرداری رایانه ای یا اینترنتی است. راه های زیادی برای پیشگیری از این جنایت وجود دارد که به آنها اشاره کردیم. همیشه باید هوشیار باشید و در صورت دریافت پیامک یا ایمیل مشکوک موضوع را با پلیس فتا یا مشاور حقوقی مجرب در میان بگذارید.

دیگر منابع: مهرنیوز و fbi